Eg høyrer det heilt opp på loftet. Naboen som skjeller og smeller. Han må ha blodtrykk som ein oppdrettslaks på kokepunktet. No vræler han der nede i stova.
Eg ruslar ned trappa for å sjå kvifor det står om liv. Det er ikkje godt å vite. Spesielt fordi det er to år sidan han flytta frå Flø. Naboen. Som no står og skrik på TV i rolla som ein konstant alterert lærar i enda ei dubba TV-serie for born.
Januar er som vi alle veit den lengste månaden i året. Det er 30 år, eg meiner dagar, i nattemørke og orkan i kasta. Kva anna har vi å moro oss med enn å irritere oss over det som går på TV.
Fredrik Steen og dei andre stemmene i Nordubb sitt Volda-kontor, gjer jobben så bra at eg ikkje klarer å irritere meg i dag. Eller så er det dialekta som gjer at den britiskproduserte TV-serien «Det verste år i livet mitt- igjen» får meg til å stoppe opp framfor PC-en, og til og med humre litt. Ei lita stund trur eg på at Alex King og vennane hans er voldingar, trass i overdreven slapstickhumor og tilhald på ei sandstranda i Australia.
—Høyrer du, dei snakkar slik som oss, seier eg til niåringen som har dette som favorittserie akkurat no.
—Ikkje heilt, seier storesøstra, som vil sjå Newton i staden.
I alle fall nok til at mor set seg ned og ler høgt opptil fleire gongar. Eg som elles gjer livet surt i familien med å halde naziregime på antal timar skjermaktivitet og stadig klagar over monoton seriedubbing i alle barnekanalar.
Alt var sjølvsagt betre før, då seriar vart vist på orginalspråket og teksta. Bra for språkkunnskap og lesetrening. Eg kan takka uendelege episodar av «Huset på prærien» for.. for… ja, lærte eg eigentleg eit einaste engelsk ord av den serien? Men ho var i alle fall artig, ho med flettene.
Når eg tenker meg om, er det kanskje ikkje manglande engelskkunnskap hos norske barn det ein treng å ligge vaken om natta å engste seg for.
– At man ønsker å ha dialogen i barnas programmer på norsk, har vel litt med den nasjonale stoltheten å gjøre. I dag forstår jo barn engelsk helt ned i 2. og 3. klasse, seier Morten Karlstad i selskapet Nordubb til Aftenposten i 2014.
Selskapet dubbar rundt 1500 episodar i året i fem lydstudio. Eit av dei altså i Volda.
Det er dei tre-fire siste åra det har tatt av med seriedubbing i Noreg hevdar Stavanger Aftenblad.
– Hovedgrunnen er nok det økende fokuset rundt norsk språk. Før var dubbingen mer oppdelt i bokmål og nynorsk, med en klar overvekt av bokmål. Nå er det mer fokus på å ivareta den rike, norske språkkulturen gjennom å bruke dialektene våre, seier Trond Storaa, redaksjonssjef i Superkringkaster til avisa i fjor.
– Vi bestiller dubbing til våre barneprogrammer på dialekter fra hele Norge. Det er et bevisst valg fra NRK om å speile dialekter og norsk språk. Det skaper også en identifikasjon for barn andre steder i landet enn Oslo.
Kanskje har rikskanalen tatt på alvor å bygge identitet gjennom eit medvite og differensiert forhold til eige språk.
Eller så er det berre fordi sjåartala til NRK stupte dramatisk då dei for eit par år sidan prøvde seg utan dubbing på svenske- og danske TV-seriar.
Men eg nektar framleis å høyre Emil på anna enn svensk, med Astrid Lindgren si eiga forteljarstemme i bakgrunnen.
—Kliv inte i dägen, Herr Nilson, seier Pippi.
Ikkje noko anna.
Om ungane protesterer har eg i alle fall fagfolka på mi side.
– En konsekvens av dubbing av svensk og dansk vil være dårligere skandinavisk språkforståelse blant barn, seier Unn Røyneland, professor i Nordisk Språkvitenskap ved Universitetet i Oslo til Aftenposten.
– Vi ser at barn som tidlig har hørt andre språk og dialekter lettere vil klare å forstå og kommunisere på andre språk. Dubbing fører til at barn ikke blir eksponert for dette og vil dermed ikke få trent opp sitt språkøre, seier Røyneland.
Med eit godt trena språkøyre tørka eg sist søndag støv av TV-en og sette meg tungt til rette. Denne gongen var det «Kampen om tungtvannet» det handla om. Og då var det ikkje noko anna enn den gode gamle TV-en som ga den rette høgtidsstemninga. Men slepphendt som ein har blitt med tida etter at nett-TV og Netflix har vorte ein vane, var eg for seint ute og slo ikkje på før ein halv time ut i episoden. Akkurat tidsnok til å sjå Joachim Rønneberg entre TV skjermen og opne munnen.
Nei, han snakka ikkje ålesunder. Noko kanskje somme av oss sette pris på, men for meg var det eit eller anna som ikkje stemte.
Det er eg ikkje aleine om å meine. Asbjørn Slettemark og Aslak Nore på film- og TV-bloggen «OP-5» irriterer seg over det same når det gjeld framstillinga av tungtvasssaksjonen.
—At de fleste av sabotørene snakker Oslo 3/Radioteatersosiolekt er også tull. Nå tror man at alle sabotørene var fra Oslo eller Stavanger. I virkeligheten var mange Rjukan-gutter. Sunnmøre var også sterkt overrepresentert i Kompani Linge, med Rønneberg som fremste eksempel.
Dei peikar på at feil språk kan skape lite truverd.
—Det er som om man har flyttet den ironiske vestkantgjengen derifra opp på vidda, med vinterkamo og sten-gun.
Det er ikkje sikkert at alle bryr seg om sånne detaljar. I alle fall kjem ikkje dei som har vakse opp med ein heil haug med voldingar surfande på Bondi Beach til å stusse i slikt.
Og feil språk på feil stad kan også opne for nye tankar og assosiasjonar.
At sabotørene ser litt malplasserte ut på vidda er også interessant i seg selv, fordi det forklarer hvorfor disse historiene stadig fenger oss: De stiller spørsmålet om hva vi nordmenn anno 2014 ville gjort i en tilsvarende situasjon.
Og det er eit enda meir interessant spørsmål enn kvifor ikkje Rønneberg snakkar ålesunder.
Men det irriterer meg litt at naboen har flytta. Elles kunne eg ha bedt han om å dubbe alle tungtvassheltane til å snakke sunnmøring.
